رفاه خانوار كاهش يافت

تازه‌ترين گزارش مركز آمار حكايت از آن دارد كه ارزش افزوده توليدات اقتصادي در كل كشور (توليد ناخالص داخلي) طي تابستان امسال 2 هزار و 638 هزار ميليارد تومان بوده است. البته اگر ارزش حاصل از استخراج نفت و گاز طبيعي از اين رقم خارج شود، ارزش توليد ناخالص داخلي كشور در دومين فصل امسال به 2 هزار و 22 هزار ميليارد تومان مي‌رسد. بر اين اساس، رشد اقتصادي كل كشور با احتساب نفت 3.4 درصد و بدون آن در تابستان امسال به 2.3 درصد مي‌رسد. از ميان اجزاي ارزش‌افزوده اقتصاد، رشد بخش نفت شديدتر از ساير بخش‌ها اُفت كرده و از بالاي 21 درصد در تابستان سال قبل به كمتر از 8 درصد در تابستان امسال سقوط كرده است. در مقابل، رشد بخش كشاورزي از محدوده منفي خارج شده و به حدود 3 درصد رسيده است. برآوردهاي مركز آمار از سمت هزينه نيز حكايت از آن دارد كه مخارج بخش خصوصي نه تنها افزايش نيافته بلكه نسبت به تابستان سال قبل كمتر هم شده است. از طرفي، رشد صادرات و واردات كالا و خدمات هم شاهد اُفت قابل‌توجهي بوده است.

بزرگ‌تر ‌شدن اقتصاد ايران از سمت تقاضا نسبت به تابستان سال قبل كندتر شده اما از سمت عرضه، اگر بخش نفت لحاظ نشود، با شتاب بيشتري رشد كرده است. اين در حالي است كه بخش نفت نيز لحاظ شود، رشد اقتصاد ايران از سمت عرضه نيز كندتر از تابستان سال قبل مي‌شود.

اثر كاهش رشد نفتي

رشد اقتصادي در تابستان امسال به روش ارزش افزوده 3.4 درصد برآورد شده در حالي كه اين عدد در تابستان سال قبل 4.4 درصد بوده است. بنابراين، رشد كل اقتصاد در تابستان امسال در مقايسه با مدت مشابه در سال قبل شتاب كمتري دارد و كندتر شده است. به نظر مي‌رسد اين كاهش سرعت به دليل اُفت شديد رشد بخش نفت باشد چرا كه رشد اقتصادي غيرنفتي نه تنها كاهش نيافته بلكه از 0.3 درصد به 2.3 درصد رسيده است. از ميان گروه‌هاي اصلي، تنها رشد اقتصادي گروه كشاورزي و گروه «صنايع و معادن بدون نفت» بالاتر از تابستان سال قبل بوده است. براي مثال، رشد گروه كشاورزي از منفي 4.7 درصد در تابستان قبل، به 3.1 درصد در تابستان سال جاري افزايش يافته است. گروه خدمات نيز به عنوان بزرگ‌ترين بخش اقتصاد ايران با كاهش رشد اقتصادي مواجه بوده و از 4.6 درصد به 1.9 درصد اُفت كرده است.

مصرف خانوار كاهش يافت

ارزيابي مركز آمار از وضعيت رشد اقتصادي از سمت مخارج حكايت از كاهش رشد اقتصادي دارد. به گفته اين نهاد، رشد اقتصادي به روش هزينه‌اي در تابستان سال قبل 4.8 درصد بوده اما در تابستان امسال به 4.1 درصد كاهش يافته است. به بيان ديگر، از سرعت رشد مخارج در كل اقتصاد كاسته شده است. از ميان اجزاي اصلي اين روش، شديدترين كاهش رشد مربوط به رشد مخارج بخش خصوصي (خانوارها) بوده است. اين نرخ از 4.8 درصد در تابستان قبل به منفي 0.7 درصد در تابستان امسال رسيده است. به عبارت ديگر، بخش خصوصي كه عمده آن شامل خانوارها مي‌شود، در تابستان امسال 0.7 درصد كمتر از تابستان سال قبل خرج كرده‌اند.

مصرف نهايي خصوصي از مجموع مصرف نهايي خانوار و مصرف نهايي موسسات غيرانتفاعي در خدمت خانوار به دست مي‌آيد. در واقع مصرف خانوارها دربرگيرنده هزينه خانوار بابت خوراكي و نوشيدني‌ها، پوشاك و كفش، مسكن، بهداشت، حمل‌و‌نقل و ارتباطات، تفريح و فرهنگ، هتل و رستوران و... مي‌شود. با توجه به آماري كه ارايه شده مي‌توان گفت كه در تابستان امسال، آنچه كه به عنوان «رفاه خانوار» ياد مي‌شود؛ پايين‌تر از تابستان سال گذشته بوده است. از ديگر نكات قابل توجه در اين بخش، كاهش رشد مخارج در «تشكيل سرمايه ثابت ناخالص» است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه رشد سرمايه‌گذاري ثابت در ايران از 4.7 درصد به 1.3 درصد اُفت كرده است. تشكيل سرمايه ثابت از دو جزء «ماشين‌آلات» و «ساختمان» ايجاد شده است.

با اينكه رشد در حوزه ماشين‌آلات نيز كاهشي بوده اما به نظر مي‌رسد علت اصلي كاهش رشد تشكيل سرمايه ثابت، اُفت شديد در بخش ديگر، يعني در ساختمان، باشد. رشد اقتصادي سرمايه‌گذاري در ساختمان از 2.8 درصد به منفي 1.2 درصد اُفت كرده كه مي‌تواند سيگنالي از شروع ركود در اين حوزه باشد. به همين ترتيب، هم رشد اقتصادي صادرات و هم رشد اقتصادي واردات نيز كاهش قابل توجهي داشته است. اين نرخ در بخش صادرات از 15 درصد به 2.3 درصد و در بخش واردات از 13 درصد به 5.5 درصد كاهش يافته است. در نتيجه، در يك ارزيابي كلي مي‌توان گفت كه بزرگ ‌شدن اقتصاد ايران از سمت تقاضا نسبت به تابستان سال قبل كندتر شده اما از سمت عرضه، اگر بخش نفت لحاظ نشود، با شتاب بيشتري رشد كرده است. اين در حالي است كه بخش نفت نيز لحاظ شود، رشد اقتصاد ايران از سمت عرضه نيز كندتر از تابستان سال قبل مي‌شود. اين نرخ در گروه «صنايع و معادن بدون احتساب نفت» نيز از محدوده منفي 3 درصدي خارج شده و به رشد 2.5 درصدي دست يافته است. در مقابل، رشد بخش نفت از 21.5 درصد به 7.4 درصد سقوط كرده است. اين مشاهده مي‌تواند تاييد كند كه سرعت‌گير رشد اقتصادي در تابستان امسال، «نفت» بوده است.